Wat zijn variabele kosten?

Ken je dat gevoel dat de zaken goed gaan, maar je toch verrast bent wat er onderaan de streep overblijft? Kennelijk gaan er ergens meer kosten van af dan je had verwacht. Je variabele kosten spelen hier vaak ook een rol in. Inzicht in deze kosten zijn een must om jouw onderneming gezond te houden. Als je weet waar het geld naartoe gaat, kun je gerichter besparen en daarmee je winst verhogen. 

In dit blogartikel gaan we dieper in op de betekenis van variabele kosten en de verschillende soorten variabele kosten. Ook geven we een aantal voorbeelden en leggen we je uit hoe je variabele kosten berekent.

Je boekhouding eenvoudig regelen?

Welk boekhoudprogramma past het beste bij jou?

Stroomlijn je bedrijfsvoering & ontdek je opties

Wat zijn variabele kosten

Variabele kosten zijn de kosten die veranderen naarmate je meer of minder producten of diensten levert. Denk aan materialen, de kosten van vervoer en arbeidskosten wanneer je meer uren maakt. Dus als je meer producten maakt of verkoopt, stijgt dit type kosten.

Verschil vaste en variabele kosten

Het tegenovergestelde van variabele kosten zijn constante kosten, ook wel vaste kosten genoemd. Deze kosten staan vast ongeacht veranderende situaties in jouw onderneming. Denk bijvoorbeeld aan de huur. 

Het opdelen van kosten in vast en variabel geeft je inzicht in welk deel van de kosten structureel zijn en welk deel van je kosten beïnvloed kunnen worden door veranderingen. Is het totaal te hoog? Dan heb je dat in ieder geval inzichtelijk en kun je kijken wat er aan beide kanten mogelijk is om het wat te drukken.

Daarnaast kun je met deze inzichten een break-even analyse maken. Dit geeft aan wat het kantelpunt is tussen winst en verlies maken. Op basis hiervan kun je ook een winstgevend prijsniveau bepalen. Naast dat je een concurrerende prijs wilt zetten, wil je namelijk een prijs hanteren die de kosten dekt. 

Voorbeelden variabele kosten

Hieronder een aantal voorbeelden van variabele kosten waar je als startende ondernemer mee te maken kunt krijgen.

• Grondstoffen en materialen: de kosten voor het maken van je producten
• Reiskosten: bijvoorbeeld naar klanten of andere locaties.
• Uitbestede diensten: dit zijn kosten voor uitbestede diensten, zoals boekhouding, belastingadvies en marketingondersteuning.
  Tip: kies voor een gratis boekhoudprogramma voor zzp’ers
• Betalingsverwerkers: de kosten van betaalproviders voor het verwerken van transacties.
• Technische apparatuur en software: aanschaf en onderhoud van technische apparatuur en software die nodig is voor het uitvoeren van werk.
• Opleidingskosten: eventuele opleidingen en trainingen die nodig zijn om up-to-date te blijven in de branche

Verschillende soorten variabele kosten

Er zijn verschillende soorten variabele kosten. We onderscheiden er drie en leggen je uit wat je je hierbij voor moet stellen.

• proportionele variabele kosten: de productie stijgt en de kosten per product stijgen evenredig mee
• progressieve variabele kosten: de productie stijgt en de kosten per product stijgen meer dan evenredig mee
• degressieve variabele kosten:  de productie stijgt en de kosten per product dalen

Proportionele variabele kosten

Proportionele variabele kosten zijn de meest eenvoudige vorm van variabele kosten. Deze kosten nemen toe in gelijke mate als de productie toeneemt.

Bijvoorbeeld: verkoop je meer, dan neemt het verbruik van grondstoffen evenredig toe. Hierdoor neemt het totale bedrag aan variabele kosten toe.

Stel je hebt een bedrijf dat producten verkoopt via je webshop. Je betaalt een vast bedrag aan de hostingprovider voor de site en een variabel bedrag voor verzendkosten per product. Het verzendkostenbedrag is progressief, omdat het gelijk meestijgt met het aantal verkochte producten.

Degressieve variabele kosten

De productieomvang stijgt en de kosten per eenheid product dalen. Dit kan doordat je als ondernemer profiteert van schaalvoordelen. Je koopt bijvoorbeeld groot in en krijgt volumekorting.

Stel dat we nog even bij het voorbeeld van de webshop blijven. Je verkopen nemen toe en de verzenddienst waar je mee samenwerkt hanteert andere tarieven bij hogere volumes. PostNL geeft je bijvoorbeeld volumekorting vanaf 250 pakketten, dit zijn degressieve variabele kosten.

Progressief variabele kosten

Progressief variabele kosten is het tegenovergestelde van degressief variabele kosten. De kosten per eenheid product stijgen sneller dan de productieomvang toeneemt. Hoe kan dit? Soms zijn bedrijven niet ingesteld op een snel toenemende vraag, waardoor het productieproces minder efficiënt verloopt en er meer kosten worden gemaakt. Vaak is dit ook een goede indicator dat een bedrijf aan z’n max. capaciteit zit.

Een ander voorbeeld, meer gericht op kleine ondernemers, is bijvoorbeeld een zelfstandige klusjesman die nieuwe opdrachten krijgt. Hij heeft hier wellicht een nieuwe dure machine voor nodig. De kosten stijgen dus mee met zijn afzet, maar in eerste instantie niet evenredig.

Stel, je verkopen pieken en je wilt zien wat dit met de kostenontwikkeling doet, waar kijk je dan naar? Volg de onderstaande stappen en maak de vergelijking.

Stappenplan variabele kosten vergelijken met productie

1. Zet als eerste de variabele kostenposten op een rijtje
2. Neem een 0-meting, bijvoorbeeld vóór het piekmoment
3. Bepaal de variabele kosten per post tijdens 0-meting
4. Bepaal de variabele kosten nu
5. Bepaal de productieomvang tijdens 0-meting
6. Bepaal de productieomvang nu
7. Bereken vervolgens de procentuele verandering voor zowel de productie als de variabele kostenposten (formule hiervoor (nieuwe waarde  – 0-meting waarde) / 0-meting waarde *100%
8. Vergelijk vervolgens de procentuele veranderingen

Variabele kosten berekenen

Je kunt de variabele kosten simpel berekenen door alle variabele kosten die je hebt bij elkaar op te tellen. In dat geval heb je de totale variabele kosten berekent.

Wil je de totale variabele kosten per product berekenen? Gebruik dan de volgende formule:

Totale variabele kosten / productie = totale variabele kosten per product

Conclusie

Variabele kosten zijn een cruciale component in de financiële administratie van je bedrijf. Deze kosten veranderen in verhouding tot de productie en verkoop, terwijl juist vaste kosten niet veranderen. Inzicht in variabele kosten helpt ondernemers bij besparingen en het bepalen van een winstgevend prijsniveau via break-even analyse.

Er zijn drie soorten variabele kosten: proportionele, progressieve en degressieve. Door deze kosten te onderscheiden, krijg je inzicht in je productie- en kostenpatroon. Ook kun je op basis hiervan kijken of je bij moet sturen om de kosten te verlagen. Je berekent dit door terug te rekenen naar de kosten per product. En hoe deze veranderd zijn ten opzichte van de productieomvang. 

Je bedrijf optimaliseren?

Bekijk onderstaande pagina's en ontdek de mogelijkheden!

Voor je administratie Voor je bedrijfsvoering